Zuid- en centraal westelijk Zuid-Limburg telt 374.335 inwoners. 70% hiervan woont in compact, sterk verstedelijkt en geïndustrialiseerd gebied. De regio heeft 220 km buitenlandse grens en ligt in een Europese agglomeratie met 4 miljoen inwoners, 5 universiteiten, 7 vliegvelden en 2 HSL-stations. Deze regio heeft een ongerealiseerd groeipotentieel van 10–12 % van het Bruto Nationaal Product. Het bijzondere en gevarieerde heuvellandschap is een belangrijke drager voor verdienvermogen én draagt bovendien bij aan de kwaliteit van wonen en leven. Net zoals het bruisende culturele leven met onder andere toonaangevende musea, poppodia en een rijke historie. Voor de kennisintensieve circulaire economie zijn de Brightlands campussen belangrijk. Deze specialiseren zich in chemie, smart services, artificial intelligence en life sciences & health. Zij versterken, samen met werkgevers en onderwijs, de regio.
Dit is een Regio Deal uit de 6e tranche.
Opgaven
De Zuid-Limburgse opgave is gericht op een veerkrachtige economie, natuur en gemeenschappen. Allereerst is het noodzakelijk de transitie naar een circulaire economie te maken, om de economie en daarmee de welvaart op peil te houden.
En hoewel het Heuvellandschap uniek in Nederland is, staat de omringende natuur bijna schaakmat door toenemende overstromingen, erosie, droogte en vervuild water. Er zijn onzekerheden rondom landbouw en het huidige intensieve recreatieve gebruik van de natuur is, onder andere voor Natura 2000 gebieden, zeer belastend. En dat terwijl de Zuid-Limburgse economie gebaat is bij toerisme.
In zowel steden als ook in kleinere kernen is tot slot sprake van meervoudige achterstanden en een stapeling van sociaal-maatschappelijke problemen. Zuid-Limburgse gemeenten staan structureel in de landelijke top-3 van armoedecijfers. Het is dan ook noodzakelijk te werken aan een brede bestaanszekerheid, een duurzame toeleiding naar werk en meer perspectief voor jongeren.
Ambitie en aanpak
Zestien gemeenten ondertekenden in 2024 de Agenda Zuid-Limburg. Deze agenda vormt met drie strategische pijlers het fundament voor de ambities van Regio Deal Zuid-Limburg. De eerste Regio Deal heeft de afgelopen twee jaren gefunctioneerd als vliegwiel voor regionale samenwerking en het versterken van de uitvoeringskracht. Daarom is in september 2025 stichting Samenwerking Zuid-Limburg opgericht, die programma’s als Regio Deals eenduidig aanstuurt.
Deze Regio Deal omvat drie pijlers:
- Het versnellen van de transitie naar een grensoverstijgende circulaire en innovatieve kenniseconomie.
Om het groeipotentieel te realiseren, is het een voorwaarde om grensbelemmeringen weg te nemen, een braindrain naar andere regio’s tegen te gaan. Ingezet wordt onder andere op het stimuleren van een toekomstbestendig MKB en duurzame bedrijventerreinen, het koppelen van Brightlands-campussen en het verduurzamen en daarmee het behouden van het cluster Chemelot als strategische motor voor de Zuid-Limburgse economie.
- Het versterken van het omringende unieke landschap, rekening houdend met een economisch perspectief voor agrariërs en een goede kwaliteit van leven.
Alternatieve verdienmodellen voor de bestaande landbouw worden onderzocht en er wordt gezocht naar geschikte invullingen voor vrijkomende agrarische gebouwen. Daarnaast worden mogelijkheden van het landschap om mensen naar de regio te trekken en in de regio te houden beter benut.
- Het werken aan sterke en gezonde gemeenschappen.
In steden én in kleinere kernen is bij inwoners sprake van een slechtere gezondheid, lagere arbeidsparticipatie, toenemende eenzaamheid en verminderde zelfredzaamheid in combinatie met (ondermijnende-) criminaliteit en onveiligheid. Er komt dus meer aandacht voor kwetsbare gezinnen, jongeren en ouderen, waarbij gewertk wordt aan onder andere brede bestaanszekerheid en een duurzame toeleiding naar werk.
Partners en investering
Regio Deal Zuid-Limburg, een samenwerking van tien Zuid-Limburgse gemeenten, werkt euregionaal samen met:
- Stadsregio Parkstad (Regio Deal Parkstad)
- Midden- en Noord-Limburg (ontwikkeling monitoringsinstrumenten voor de evaluatie van projecten)
- Provincie Limburg
- ESZL (Economische Samenwerking Zuid-Limburg)
- Diverse overheden, waaronder gemeentes, in België en Duitsland
- Maatschappelijke partners, waaronder woningcorporaties Woonpunt, Krijtland Wonen en Servatius, zorginstelling Envida, Staatsbosbeheer, CNME, Natuurmonumenten, MUMC+, Zuyderland ziekenhuis, welzijnsinstelling Trajekt, GGD, GGZ, WML en Waterschap Limburg
- Onderwijsinstellingen, zoals Vista College, Zuyd Hogeschool, Maastricht University, Jan van Eyckacademie, RWTH Aken (universiteit), Brightlands (breed)
- Private partners, zoals Chemelot, Haven Stein en DSM
Vanuit het Rijk nemen de volgende ministeries deel:
- Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening
- Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
- Economische Zaken
- Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur
- Sociale Zaken en Werkgelegenheid
- Volksgezondheid, Welzijn en Sport
- Justitie en Veiligheid
- Infrastructuur en Waterstaat
- Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
Regio Deal Zuid-Limburg investeert 10 miljoen euro, net zoals de rijksoverheid. In totaal is dus 20 miljoen euro beschikbaar.